Quảng Ngãi Nghĩa Thục

Bình Giảng Thơ Lu Hà Do Thu Hà Diễn Ngâm Phần 88

Tài Mệnh Tương Đố

“Video 24“

 

“Kiều vật vã mày chau liễu rủ

Vườn xuân chưa điểm nụ bướm vàng

Trời Liêu nàng Mạnh ngỡ ngàng

Gập ghềnh vó ngựa mênh mang suối sầu“

 

Vườn xuân chưa điểm nụ bướm vàng. Ý nói Kiều là một cô gái con nhà khá giả trung lưu, gọi là tiểu thư khuê các, được bố mẹ chiều chuộng cho học các việc nữ công, chữ nghĩa đàn nhạc. Kiều mới 15 tuổi, chưa từng trải việc đời, chưa va chạm xã hội, với Kim Trọng là mối tình đầu một cái hôn vẫn chưa hề có mà nay gặp phải cảnh ngộ đến bước đường cùng.

 

Nhà Liêu hay triều Liêu còn gọi là nước Khiết Đan vận nước kéo dài hơn 300 năm, đối kháng kéo dài với triều Tống ở phía nam. Tây Liêu bị đế quốc Mông Cổ tiêu diệt vào năm 1218.

Mạnh Khương Nữ đan áo cho chồng và đã lặn lội tìm chồng để trao áo. Mạnh Khương Nữ đã đi khắp theo chiều dài của Trường Thành, hỏi thăm nhiều người và cuối cùng nhận được hung tin chồng mình bị chết vùi thây dưới Trường Thành. Nàng Mạnh Khương đau buồn khóc lóc thảm thiết 3 ngày 3 đêm, nước hòa lẫn máu. Tiếng khóc của Mạnh Khương vang xa 800 dặm Trường Thành, làm sụp đổ một khúc thành, để lộ xác chết của chồng mình. Nàng an táng cho chồng xong liền nhảy xuống biển tự vẫn.

 

Nỗi nhớ nhung người yêu của nàng Kiều mà liên tưởng đến nàng Mạnh Khương chạy khắp Giải Trường thang tìm chồng mà chết tức tưởi. Tiếng nức nở cúa Kiều đã đánh thức Thúy Vân dậy và Vân hỏi nguyên cớ vì sao mà chị khóc?

 

“Thân gái hận bể dâu ép trải

Nỗi niềm riêng tê tái trúc mai

Oan tình ngập ngụa tuyền đài

Làm sao tan được canh dài thấm khăn

 

Vân chợt tỉnh băn khoăn hỏi nhỏ

Ngọn đèn mờ bày tỏ chứa chan

Khóc than mình chị đa đoan

Trời già nỡ để gánh oan đè đầu

 

Can cớ chi đêm thâu nức nở

Còn nặng lòng duyên nợ chi đây?

Chị em bát nước vơi đầy

Vào ra sớm tối vui vầy có nhau“

 

Kiều mới kể cho em gái nghe hết sự tình nàng đã thề nguyền kết chuyện trăm năm với Kim Trọng ra sao? Nàng đã phụ tình chàng vì phải bán mình chuộc cha, chuộc em trai và để cứu cả nhà. Vậy Thúy Vân hãy thay chị nối tiếp mối nhân duyên này để trả nghĩa cho chàng. Kiều đã chắp tay van lạy em gái hãy nhận lời sau này thành vợ thành chồng với Kim Trọng. Cũng may cho Kiều còn có một người em gái kế tiếp để nhờ cậy. Trong thâm tâm Thúy Vân cũng rất thích Kim Trọng mà không dám nói ra, chỉ dấu ở trong lòng. Thúy Kiều lại sắc sảo hơn Thúy Vân, nên Kiều đã đi trước em gái một bước. Thúy Kiều chủ động móc cái thoa lên cành cây ở cạnh bức tường để cho Kim Trọng với tới, tạo cơ hội gặp nhau để tự tình, là cả một kế hoạch ái tình rất tinh tế. Bây giờ mối tình tưởng sán lạn rất đẹp đó lại là một gánh nặng đè nát trái tim Kiều. Kiều buộc lòng phải phải gán tình yêu của mình sang em gái, là một việc quá sức chịu đựng của một con người, đành rằng là em gái ruột thịt. Kim trọng cũng quen biết em gái và em trai của Kiều. Nếu Kiều không có em gái thì sao? Theo tôi: Trong cái rủi vẫn có cái may. Nếu không có Thúy Vân trả nợ tình cho thì chắc Kiều sẽ còn đau khổ gấp bội, nàng sẽ khó lòng mà sống nổi trên cõi đơì này. Sau này Kiều đã tự vẫn khi bị mụ Tú Bà ép buộc nàng phải làm nghê buôn son bán phấn.

 

“Kiều vội vã gạt mau ngấn lệ

Hãy ngồi lên chị kể cho nghe

Dặm trường tuyết hận non khê

Mối tình Kim Trọng trăng thề chưa phai

 

Cho chị lạy van nài vạn kiếp

Nhờ cậy em nối tiếp tơ hồng

Sau này nên vợ nên chồng

Giao loan chắp mối mặn nồng tùy em

 

Kể từ buổi buông rèm ngọc thỏ

Cả nhà đi mừng thọ chưa về

Tiếng đàn quạt ước chén thề

Với chàng Kim ấy say mê cung hằng

 

Em còn trẻ thung thăng ngày tháng

Vì chị nên cáng đáng việc nhà

Cũng là hiếu hỉ mẹ cha

Với chàng Kim Trọng thiết tha chị nhờ

 

Tình máu mủ bơ vơ xứ lạ

Dù nát tan thân lá hồn cây

Suối vàng chị cũng thơm lây

Xuyến vàng ngọc bội tờ mây giữ gìn

 

Người dù mất của tin còn đó

Phím đàn này sáng tỏ trăng sao

Mai sau dù có thế nào

Đốt lò hương nóng lao xao chị về

 

Hồn bạc mệnh não nề sương tuyết

Gió heo may thảm thiết dấu chân

Phất phơ ngọn cỏ xa gần

Rảy cho chén nước xót thân liễu đào

 

Dù trâm gãy bình nào kể xiết

Gửi ngàn thu da diết ái ân

Trăm lần từ tạ tình quân

Thiếp xin khất nợ duyên ngần ấy thôi

 

Phận thiếp đã bèo trôi mây dạt

Đóa hoa tàn bi đát lầm than

Đời người sao lắm gian nan

Dập vùi bể khổ canh tàn xác xơ“

 

Nếu Thúy Kiều lúc đó chỉ mới 15 tuổi như trong Đoạn trường tân thanh mô tả, thì Thúy Vân có thể là 14 tuổi, Vương Quan là con út chắc là 13 tuổi? Một thiếu niên mới 13 tuổi thì liên can gì đến chuyện nấu rượu lậu, hay có ý đồ chính trị muốn làm phản triều đình?  Bọn sai nha bắt trói cả Vương Quan là một sự vô lý bất công tột cùng của chế độ quân chủ phong kiến nhà Minh thời đó.

 

26.11.2019 Lu Hà

 

Bình Giảng Thơ Lu Hà Do Thu Hà Diễn Ngâm Phần 89

Tài Mệnh Tương Đố

“Video 25“

 

Sau khi kể hết sự tình với Vân, tinh thần Kiều khủng khoảng bấn loạn cực độ, nàng bị dồn vào cảnh huống gần như điên loạn ở thể tĩnh, nàng mơ thấy suối tiên bồng rồi cảnh ma quái liêu trai chí dị hồn lạc vào miền xa lạ, không biết rõ là đâu? Quê hương nơi chôn nhau cắt rốn trở thành mịt mờ xa cách ngàn trùng thật là rùng rợn.

 

“Kiều Phẫn uất bơ vơ hồn lạc

Suối tiên bồng quan ải mù sương

Toàn thân bất động canh trường

Liêu trai chí dị cố hương mịt mờ“

 

Nhà huyên tức là người mẹ cũng là bởi do chữ song đường: xuân đường chỉ cha còn huyên đường chỉ mẹ. Hai thân gọi chung là cha mẹ, phụ thân và mẫu thân.

 

“Nhà Huyên bỗng sững sờ tỉnh giấc

Thấy cả nhà người gác kẻ coi

Thuốc thang tấp nập tơi bời

Dần dần hồi tỉnh lệ rơi đôi hàng“

 

Sau một hồi cho uống thuốc an thần các biện pháp khẩn cấp như đánh gió, cạo gió thì Kiều dần dần hồi tỉnh và nàng Vân công khai giải thích căn nguyên rõ ràng vì còn nợ chàng Kim một mối tình…

 

“Kiều nức nở khóc chàng thảm thiết

Rỉ tai bà rõ thiệt đầu đuôi

Vân đưa thoa ấy tờ bồi

Vì cha nên nỗi đành thôi duyên này

 

Phận bèo nổi đắng cay kim cải

Kiều dặn dò trả lại tình xưa

Nhờ cha nối chút duyên thừa

Vân Kim gá nghĩa sớm trưa mặn nồng“

 

Duyên vợ chồng khăng khít với nhau như đá nam châm hút sắt, hổ phách hút hạt cải. Kiều cảm thấy cuộc đời mình bất hạnh đắng cay không có cái duyên này với chàng Kim đành nhờ cậy em Vân và mong được cha mẹ tác thành cho.

Trong tích Quan âm Thị Kính có câu:

“Kể từ kim cải duyên ưa

 Đằng leo cây bách mong chờ về sau”

 

Nếu được toại nguyện em Vân thành vợ chồng với chàng Kim thì Kiều dù có chết đi xương phơi đồng nội, ở nơi xứ người hoang dã nàng cũng cam lòng

 

“Dẫu xương cốt ngóng trông đồng nội

Nơi xứ người trăn trối quê nhà

Canh ba khắc lậu tiếng gà

Quản gia thúc giục quan hà dặm băng

 

Mòn bia đá cung hằng còn đó

Tấc vàng kia máu nhỏ dám sai

Sinh ra trong cõi trần ai

Tình thâm cốt nhục u hoài ngàn thu“

 

Sau khi trả tiền xong, họ Mã cũng bày trò lễ đón dâu, kiệu hoa pháo nổ, cúng bái tổ tiên như thật

 

“Kiệu hoa đã âm u ngoài cửa

Áng mây đen khách khứa gì đâu

Đì đoàng pháo nổ sa châu

Sinh ly tử biệt nàng dâu não nùng

 

Ván đã đóng bão bùng sóng gió

Bước sang ngang huyết nhỏ lệ phai

Tiếc thay liễu thắm trang đài

Buị trần gió cuốn ngày mai thế nào?“

 

Câu ván đã đóng thuyền là thành ngữ có nghĩa là việc đã xong rồi, không thể trở lại được nữa. Còn đối với người phụ nữ thành ngữ này có nghĩa là người con gái đã lấy chồng, không còn được tự do yêu đương,  không còn thay đổi được nữa. 

Nguyễn Du viết trong Truyện Kiều:

“Bây giờ ván đã đóng thuyền

Đã đành phận bạc khôn đền tình chung”

 

Sau này Nguyễn Bính có một tình cảm đặc biệt với người chị Dâu của mình tên là chị Trúc. Có phải vì ảnh hưởng của Truyện Kiều không mà nhà thơ sáng tác bài “Lỡ Bước Sang Ngang“, Tôi có cảm giác như Nguyễn Bính cảm xúc mạnh đoạn Thúy Kiều van xin Thúy Vân nối tiếp duyên mình với chàng Kim, nhưng Nguyễn Bính thì chị đi lấy chồng em ở nhà chăm sóc mẹ già. Cũng là phản xạ tình cảm dây chuyền tôi lại viết thành bài thơ song thất lục bát:

 

Đêm Mưa Nhớ Chị

 

Miền sơn cước canh khuya nhớ chị

Tủi thân em thui thủi rượu say

Êch ương nức nở đó đây

Chong đèn ngồi dậy đắng cay lệ trào

 

Chị thương nhớ nghẹn ngào em khóc

Nhớ một người lỡ bước sang sông

Rượu cay  gối đẫm hương nồng

Làm sao ngủ được mênh mông u hoài

 

Mưa tầm tã đất trời ảm đạm

Lòng em đau khố lắm chị ơi!

Chúng em bận dưới gốc sồi

Kẻ đi miền ngược người nơi cuối trời…

 

Thân đơn chiếc mồ côi tình ái

Chăn chiếu lià như chị ngày xưa

Ở đây sương gió dư thưà

Lối về thăm thẳm quê nhà nương dâu

 

Đường sang xóm Trữ La khúc khuyủ

Ba ngày đò một ngưạ mà lo

Thôi đành cứ phải nằm co

Tương tư sầu muộn để cho hết đời

 

Hôm qua có đò xuôi Hà Nội

Định toan về nghĩ lại rồi thôi

Buồn lòng cho đỡ nguôi ngoai

Trồng cây lê dưới mặc trời đang mưa

 

Bốn năm nưã chủ nhà hái quả

Người ta còn có nhớ đến em

Mình là khách trọ vài đêm

Nay đây mai đó nỗi niềm sầu mang

 

Không đãng trí trời quang mây tạnh

Sáng ngày mai nhất định em về

Trập trùng vó ngưạ sơn khê

Đò thuê khăn gói não nề qua sông

 

Điã dầu cạn khăn hồng đẫm ướt

Thư đã dài gió rét đòi cơn

Ngoài kia mưa chẳng ngừng tuôn

Đêm nay chị chắc cũng buồn như em…?

 

cảm xúc thơ Nguyễn Bính: Thư Cho Chị

9.10.2012 Lu Hà

 

Thơ văn là một diễn biến tâm linh dây chuyền từ người nọ sang người kia. Giống như Phật Tổ từng nói: “Ta đã chứng ngộ thành Phật, chúng sinh cũng là Phật sắp thành. Kỳ lạ thay mọi chúng sinh đều mang tâm Phật“. Cái quan trọng là biết xóa màn u minh để đắc đạo chứng quả Phật. Nếu con người ta sống trong một hoang đảo không hề giao tiếp với ai dần dần sẽ thành dã thú và không bao giờ sáng tạo ra thơ văn. Nếu không có mạng Internet như Facebook, Youtube, Google thì rõ ràng con người sẽ bị cô lập như sống trong ốc đảo của nền văn minh tinh thần, thì lấy đâu ra những cảm xúc sáng tạo dồi dào kia chứ?

 

27.11.2019 Lu Hà