Quảng Ngãi Nghĩa Thục

CA DAO VÀ THI CA THỜI CỔ ĐẠI

Thinh Quang

Hầu hết các bài ca dao thời cổ đại ghi chép trong Kinh Thi nói

lên các tình huống trong xã hội lúc báy giờ. Từ các bài Cửu

Họa (Cửu hạn phùng cam thủy…) đến các lời lẽ trong các bài

Sâm si hạnh thái, Quan quan thư cưu hay Hành lộ tam chương

v.v… cho ta thấy người xưa rất bộc trực và thiết tha với tình

cảm giữa người nam và người nữ…

Ngoài chuyện tình cảm cổ nhân rất chú trọng về đạo nghĩa

của con người. Cổ nhân quan niệm bậc quân tử lấy cái đạo làm

đầu,còn kẻ tiểu nhân thì xem cái danh dự của mình còn thua

hơn “phấn thổ”. Trong bài Quân Tử cổ nhân đã ví von:

Quân tử ái tài

Thủ chi hữu đạo

V6 đạo chi tài

Tái đa dã thị phấn thổ.*

Bài này có nghĩa:

Quân tử thích tài

Lấy điều đứng đắn làm trọng.

Dù cái tài có hơn đi nữa

Thì…cũng chẳng khác nào như phấn thổ*

Các điều này trong lời lẽ của bài ca dao cho thấy những kẻ vô

đạo thường dám hy sinh cả danh dự, sinh mệnh và luôn cả gia

gia đình để đánh đổi lấy kim tiền.

Bài “Vệ Nhất Chi” trong Kinh Thi đưới đây nói lên cái khí tiết

của người quân tử:

Chiêm bái kỳ ức

Lục trúc y y

Hữu phi quân tử

Như thiết như tha

Như trúc như ma

Đắt hề giảm hề

Chung bất khả luyến hề/

Cụ Tản Đà đã dịch:

Kìa xem khóm trúc xanh xanh

Trúc non xinh tốt mọc quanh sông Kỳ

Người sao quân tử nhường kia

Nhường như chuốt gọt ngọc khuê rủa mài

Lẫm liêt thay rực rỡ thay

Hỡi người quân tử biết ngày nào quên.

Nói về cái mối giềng tôn ti cũng như cái chí làm trai theo tinh

thần đạo nho của Vương Hà trong bài LƯƠNG CHÂU TỪ:

Bồ đào mỹ tửu dạ quang bôi

Dục ẩm tì bà mã thượng thôi.

Túy ngọa sa trường quân nhạc tiếu

Cổ lai chinh chiến kỷ nhân hồi!

Nhà biên khảo Nguyễn Thế Đại đã dịch:

BÀI HÁT LƯƠNG CHÂU

Bồ đào cạn chén dạ quang

Muốn say,ngại nỗi tì đàn giục cương.

Say nằm,xin chớ coi thường

Mấy ai chinh chiến mà mong trở về!