Quảng Ngãi Nghĩa Thục

Hình ảnh của Putin trong mắt thế giới sau “cuộc binh biến” ngắn ngủi của Prigozhin

Trong những ngày qua, đã có rất nhiều bài phân tích, bình luận trên các tờ báo lớn của Hoa Kỳ và phương Tây về Putin, ông chủ của điện Kremlin, sau “cuộc binh biến” ngắn ngủi của Prigozhin, ông trùm lính đánh thuê Wagner. Nếu như cuộc chiến tranh Ukraine đã bộc lộ trước thế giới vũ khí của Nga không thực sự tốt và quân đội của Nga không thực sự mạnh như rất nhiều người vẫn tưởng, thì bây giờ cuộc nổi loạn này của Prigozhin cũng đã làm lộ ra sự thật là Putin không mạnh mẽ, không kiểm soát được tình hình nước Nga.

Sau đây là bài báo trên tạp chí Time và Wall Street Journal, qua bản dịch của Cù Tuấn.

***

Yasmeen Serhan: ‘Bây giờ bất kỳ ai cũng có thể thách thức Putin.’

– Cù Tuấn dịch bài phỏng vấn của tạp chí Time.
https://www.youtube.com/embed/VK7gAW8vxjQ

Khi Vladimir Putin có bài phát biểu chỉ vài ngày sau khi vượt qua thử thách lớn nhất đối với vai trò lãnh đạo của mình trong 23 năm, ông đã tìm cách nói với giọng điệu thách thức. Tổng thống Nga mô tả đoàn xe vũ trang gồm hàng nghìn binh sĩ Nga do ông trùm lính đánh thuê Wagner Yevgeny Prigozhin dẫn đầu là một “cuộc binh biến” được thiết kế để kích động tình trạng hỗn loạn trong nước Nga và những người tổ chức nó là những kẻ âm mưu “phản bội đất nước và nhân dân Nga”. Nhưng trước sự ngạc nhiên của ngay cả những người nghiên cứu điện Kremlin sắc sảo nhất, Putin đã không tiết lộ kế hoạch trừng phạt. Thay vào đó, ông coi phần lớn những người tham gia là những người yêu nước bị lừa dối và nói rằng Prigozhin và binh sĩ của ông ta sẽ được tự do lưu vong ở Belarus, quốc gia chư hầu của Nga.

Theo Bill Browder, nhà phê bình điện Kremlin nổi tiếng, đây không phải là vở kịch truyền thống của Putin. Browder biết Putin rõ hơn hầu hết mọi người. Nhà tài chính có trụ sở tại London này đã dành hơn một thập kỷ để vạch trần tham nhũng và vi phạm nhân quyền ở Nga, đỉnh điểm là việc góp phần tạo ra Đạo luật Magnitsky 2012, cho phép Hoa Kỳ và các quốc gia khác phong tỏa tài sản và cấm thị thực của những người đã vi phạm nhân quyền ở Nga. Bản thân Browder đã phải đối mặt với sự giận dữ của Matxcơva – Nga tuyên bố ông là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia của Nga vào năm 2005 – và ông đã chứng kiến bạn bè và đồng nghiệp của mình bị bỏ tù và thậm chí bị giết vì các hoạt động tích cực của họ. Gần đây nhất, bạn thân của Browder, nhà bất đồng chính kiến nổi tiếng người Nga và là người chỉ trích Putin, Vladimir Kara-Murza, đã bị kết án 25 năm tù giam vì tội phản quốc. Tội ác thực sự của Kara-Murza: ông là tù nhân chính trị mà Putin sợ nhất.

Nói chuyện với tạp chí TIME qua điện thoại, Browder thảo luận về việc cuộc binh biến thất bại của Wagner đã ảnh hưởng đến hình ảnh của Putin cả trong và ngoài nước Nga như thế nào và tương lai sẽ ra sao đối với nhà lãnh đạo tại vị lâu nhất của Nga.

TIME: Prigozhin đã có thể đi được trong vòng 124 dặm từ Matxcơva trước khi cuối cùng ông ta quyết định xoay chuyển lực lượng của mình. Điều này cho chúng ta biết gì về hình ảnh của Putin ở Nga trước khi cuộc binh biến bắt đầu? Liệu ông ta có phải là một nhà độc tài toàn năng như các nhà quan sát tin tưởng?

Bill Browder: Putin đã cố gắng tạo ra hình ảnh một người đàn ông mạnh mẽ nắm toàn quyền kiểm soát, và thực sự không có cách nào để kiểm tra điều đó từ bên ngoài nước Nga vì các cuộc thăm dò dư luận là hoàn toàn vô nghĩa, và mọi hình thức đưa ra ý kiến đều bị cấm hoàn toàn. Vì vậy, chúng tôi và nhiều người ở Nga đã hoạt động dựa trên ấn tượng sai lầm rằng bằng cách nào đó, ông ấy đã nắm chắc quyền kiểm soát. Và rồi đột nhiên vào thứ Bảy tuần qua, những gì chúng ta thấy là một nhóm tương đối nhỏ những kẻ cướp vũ trang đã có thể xâm nhập vào lãnh thổ Nga mà hoàn toàn không bị ngăn cản, đi vào Rostov (nơi họ không những không bị ngăn cản mà còn có người đổ ra đường để hoan nghênh họ), và sau đó họ tiếp quản một trong những căn cứ quân sự chiến lược quan trọng nhất của Nga. Điều đó chỉ cho thấy rằng hình ảnh mà Putin đã cố gắng tạo ra là một sự lừa đảo hoàn toàn. Khi Prigozhin tiến về phía Voronezh, điều tương tự cũng xảy ra ở đó. Và sau đó quân của ông ta lên đường cao tốc tiến đến Matxcơva. Và lý do duy nhất khiến Prigozhin không hoàn thành cuộc hành trình của mình là 8.000 người lính không thể tiếp quản một đất nước 141 triệu dân trừ khi họ có tay trong, và tôi tin rằng có lẽ anh ta đã nghĩ rằng mình đã có lực lượng tay trong này, và điều đó có thể đã được sắp đặt trước. Nhưng những người tay trong cho Prigozhin đã run sợ khi tình hình leo thang đến mức đó.

Đây là một thách thức to lớn đối với Putin – điều mà ông ta chưa từng thấy kể từ những ngày ông ta bắt đầu nhiệm kỳ tổng thống. Trừ khi Putin có thể phục hồi lại ấn tượng rằng ông ta là kẻ mạnh tàn nhẫn, nếu không ông ta sẽ mất quyền lực và mất cả mạng sống.

Sau tất cả những điều đó, Putin dường như đã để Prigozhin ra đi – mặc dù những gì Prigozhin đã làm là tồi tệ hơn nhiều những người chỉ trích Putin, những người đã làm ít hơn nhiều. Ông nghĩ thế nào? 

Putin đã bỏ tù Vladimir Kara-Murza trong 25 năm vì đã có một vài bài phát biểu về vi phạm nhân quyền ở Nga. Giờ có một kẻ phản bội thực sự, hắn nổi loạn và Putin để hắn ta ra đi là hoàn toàn không phù hợp với tính cách của Putin. Tại sao Putin lại khoan dung như vậy?

Có hai lý do. Một là Prigozhin là thủ lĩnh các chiến binh có năng lực nhất ở Nga. Ông ta là một kẻ giết người, ông ta tàn nhẫn, và ông ta có mọi khả năng để gây ra những khó khăn chưa từng có cho Putin và mọi người xung quanh Putin. Putin nên sợ Prigozhin như Prigozhin nên sợ Putin.

Điều thứ hai là Prigozhin tiếp tục là nhân vật chủ chốt ở Nga. Nước Nga đầy người bất tài, đến nỗi một người nổi lên có năng lực trong các hoạt động quân sự là Yevgeny Prigozhin. Ông ta là người duy nhất mà người Ukraine kính nể trên chiến trường và ông ta điều hành 17 nhóm hoạt động quân sự khác ở Châu Phi thay mặt cho Điện Kremlin hoặc với nhóm lính đánh thuê của mình. Và vì vậy Prigozhin vừa quá tàn nhẫn để có thể bắt giữ, vừa quá quan trọng đối với chính sách đối ngoại chung của Nga.

Vụ việc này đã hủy hoại hình ảnh của Putin ở Nga như thế nào?

Hình ảnh của Putin đã bị hủy hoại hoàn toàn. Nước Nga giờ như một trại tù. Tất cả đều dựa trên sự tàn bạo và việc biết tôn trọng. Putin đã có thể tự khẳng định mình là thủ lĩnh tội phạm chính trong sân tù bằng cách quá tàn nhẫn ngay từ đầu nhiệm kỳ tổng thống của mình, và sự tàn nhẫn đó đã cho phép ông ta duy trì quyền lực ở một đất nước mà rất khó để làm được điều đó. Việc người ta đồn rằng ông ta đã lên máy bay và trốn khỏi Matxcơva, việc Prigozhin không bị chống đối, việc ông ta để Prigozhin thoát tội sau đó – điều đó khiến Putin trông giống như một nhà lãnh đạo quá nhu nhược ở một đất nước mà sự yếu đuối sẽ bị coi thường. Việc này sẽ khiến những kẻ thách thức khác xuất hiện vào lúc này bởi vì sức mạnh của Putin đang bị suy giảm.

Với tất cả những điều đó, ông nghĩ tương lai sẽ ra sao đối với Putin?

Chà, thật khó để nói. Có rất nhiều yếu tố khác nhau tác động. Loại Prigozhin ra khỏi phương trình quân sự ở Ukraine sẽ mang lại cho người Ukraine một lợi thế quân sự lớn. Thực tế là lãnh thổ của Nga không được bảo vệ có nghĩa là họ phải phân tán tài nguyên quân sự của mình để bảo vệ nước Nga nhiều hơn. Thực tế là mỗi chiến thắng của Ukraine đều tạo ra nhiều đấu đá nội bộ hơn ở Nga, điều đó là rất hữu ích để người Ukraine có được thêm chiến thắng.

Cánh cửa hiện đã mở cho bất kỳ ai thách thức Putin – không chỉ có Prigozhin. Nếu ai đó có thể giành được vị trí của Putin vào một thời điểm nào đó, thì sự giàu có là ngoài sức tưởng tượng. Vì vậy, nhiều người sẽ có một động cơ rất lớn để đứng lên thách thức Putin. Putin vẫn có cơ hội để chuộc lỗi, nhưng để làm như vậy, ông ấy sẽ phải bắt tay vào một cuộc thanh trừng toàn diện mà chúng ta chưa từng thấy kể từ thời Stalin. Và tôi nghĩ rằng đó là những gì ông ấy sẽ làm, nhưng liệu ông ấy có làm việc đó thành công hay không lại là một câu chuyện khác.

Prigozhin hiện đang ở Belarus, theo các điều khoản của thỏa thuận cuối cùng đã thúc đẩy ông ta từ bỏ cuộc hành quân của mình tới Matxcơva. Ông ta sẽ được an toàn ở đó chứ? Hay chúng ta nên kỳ vọng Priozhin sẽ phải đối mặt với số phận thê thảm như các đối thủ khác của Putin trong quá khứ?

Mọi người đang nói về việc Prigozhin cần phải lo lắng. Tôi nghĩ Putin có lẽ cần phải lo lắng về Prigozhin nhiều hơn là ngược lại. Prigozhin là một kẻ giết người máu lạnh đã được huấn luyện. Putin là một kẻ chỉ biết trốn trong hầm trú ẩn của mình.

Nguồn: ‘The Door Has Now Been Opened for Anyone to Challenge Putin.’ Why the Wagner Group’s Rebellion Matters, By Yasmeen Serhan

***

Holman W.Jenkins, Jr. : Bố già Nga Putin đang đánh mất hào quang và quyền lực.

– Cù Tuấn dịch bài phân tích của Wall Street Journal.

Tóm tắt: Putin quá yếu ớt để chiến thắng cuộc chiến và cũng quá yếu ớt để có thể kết thúc nó.

Dấu ấn của giai đoạn cai trị của Vladimir Putin là việc đẩy những con người sáng tạo, kinh doanh, đầy tham vọng của Nga ra nước ngoài cho đến khi chỉ còn lại một người, Yevgeny Prigozhin.

Quá trình này lên đến đỉnh điểm với sự tháo chạy của các nhân sự tài năng về kinh doanh và kỹ thuật của Nga trong cuộc chiến Ukraine. Nó bắt đầu với cuộc tấn công của ông Putin vào nhà tài phiệt thành công và sáng tạo nhất, Mikhail Khodorkovsky, vào năm 2003. Giống như ông Prigozhin, người khởi nghiệp bằng nghề bán xúc xích, ông Khodorkovsky điều hành một quán cà phê. Ông mở rộng sang lĩnh vực năng lượng và tội ác của ông là tạo ra vai trò chính trị cho bản thân dựa trên sự giàu có về dầu mỏ của mình. Rõ ràng, sai lầm lớn nhất của Khodorkovsky là không có quân đội riêng.

Trong trò chơi pháp lý sau đó, ông Khodorkovsky bị bỏ tù và tài sản của ông được phân phối lại cho những người thân cận của chế độ. Có một câu hỏi đặt ra là các lực lượng hỗ trợ ông Putin còn chưa rõ ràng. Ban đầu ông Putin được các nhà tài phiệt đang tìm cách bảo vệ sự giàu có từ thời Yeltsin của họ đặt vào vị trí quyền lực, đà thăng tiến của ông Putin được củng cố bằng các vụ đánh bom khủng bố giết chết hàng trăm cư dân chung cư Nga đang còn ngủ trên giường của họ và hiện được cho là do chính những người ủng hộ ông thực hiện, dù cho ông Putin có biết việc đó hay không.

Tương tự là việc giết hại các nhà báo, nhà phê bình và các chính trị gia đối lập, bao gồm cả một số người khăng khăng đòi điều tra các vụ đánh bom. Những vụ việc này là do ông Putin ra lệnh thực hiện hay do những người đang cố gắng kiểm soát ông ta trực tiếp làm?

Dư âm của phương pháp bạo loạn của Prigozhin trong cuộc nổi dậy gần đây là khó có thể bỏ qua. Prigozhin đột ngột trở thành một người nổi tiếng thông qua những bình luận công khai về những thất bại của cuộc chiến Ukraine, được công chúng hiểu là cách ông ta giao tiếp và cố gắng thao túng ông Putin.

Nói một cách dễ hiểu, giữa một cuộc chiến được cho là “sống còn”, đằng sau cuộc đối đầu tuần này là một cuộc chiến tiêu chuẩn thời Putin về tiền bạc và hối lộ, vốn cũng là nguồn gốc của chính cuộc chiến, như ông Prigozhin giải thích trong một trong những video của mình. Prigozhin chỉ hành động để ngăn chặn các ông trùm đối thủ, Sergei Shoigu và Valery Gerasimov của Bộ Quốc phòng, để họ không lấy cắp tài sản chính của ông ta – lực lượng lính đánh thuê Wagner, bằng cách sáp nhập nó vào quân đội Nga.

Chúng ta luôn phải tập trung vào bản chất thực sự của chế độ Putin hơn là các mệnh lệnh mang tính chính trị và địa lý của Nga mà các nhà hiện thực nhắc đến.

Ông Putin mơ về Peter Đại đế, nhưng đoàn tùy tùng của ông lại giống những tên xã hội đen người Anh “quậy tưng” trong một bộ phim của Guy Ritchie. Bản chất của chế độ của ông đã đẩy các nước láng giềng của mình về phía NATO, nếu không thì tổ chức này có thể đã trở thành tàn tích lịch sử. Chỉ có những người thân cận trong bộ máy nhà nước Nga mới có thể phát triển mạnh trong một nền kinh tế bị chi phối bởi việc theo đuổi các cơ hội hối lộ. Từ các doanh nhân địa phương đến BP và Ikea, các nhà đầu tư đã học được rằng khi bạn xây dựng thứ gì đó ở Nga, thứ đó có nguy cơ bị chính quyền Nga đánh cắp từ tay bạn.

Ngay từ đầu, Putin đã thiếu một chiến lược nghỉ hưu. Điều này nghĩa là ông sẽ phải duy trì cương vị lãnh đạo mãi mãi và trở nên chai lì khi ngồi tại chức đó. Khi không thể mang lại cho người dân của mình hy vọng về sự thịnh vượng và tự do theo kiểu châu Âu, ông đã tặng cho họ những cuộc phiêu lưu quân sự và “những kẻ thù của nhân dân”.

Và bây giờ, ngay cả quyền lực sai khiến của Putin đối với các cấp dưới trực tiếp cũng bắt đầu giảm sút, bởi vì ông ta không còn khả năng giải quyết bất kỳ vấn đề thực sự nào nữa. Ông ta chỉ có thể tạo ra chúng, chẳng hạn như phát động chiến tranh ở Ukraine với giả định thông tin sai lệch rằng người Ukraine sẽ đầu hàng.

Ông Prigozhin là người lạc lõng nhất trong giới tinh hoa của Putin, nhưng là người đầu tiên nói rằng cuộc chiến đã được phát động với lý do sai lầm. Ukraine và NATO không đe dọa Nga. Không có “bọn phát xít.” Dù có vẻ ngoài bặm trợn và không lịch lãm, ông Prigozhin lại truyền đạt được những gì mọi quan chức đáng kính của chế độ đang nghĩ. Sự thật thậm chí còn thấm vào nội dung tuyên truyền của đài truyền hình do nhà nước Nga kiểm soát. Và nỗ lực của ông Putin nhằm củng cố hệ thống kiểu bố già của mình trong tuần này bằng cách viện dẫn phẩm giá và tính hợp pháp của nhà nước đã hầu như không giúp được gì. Hệ thống đã được hiệu chỉnh tốt hơn để hỗ trợ những suy nghĩ viển vông của một nhà độc tài hơn là để cho thấy rằng ông ta có các giải pháp cho vấn đề.

Số phận của ông Prigozhin vẫn còn chưa rõ ràng, nhưng ông ta thích thương lượng với những ưu thế mà ông Khodorkovsky thiếu, như khi các binh sĩ của ông đã bắn hạ một số máy bay đang tìm cách cản trở cuộc hành quân “tuần hành vì công lý” của Wagner tới Matxcơva. Bất chấp sự ân xá rõ ràng mà ông Putin dành cho Prigozhin để kết thúc cuộc đối đầu, liệu giờ đây ông Prigozhin có ngã khỏi cửa sổ như những cộng sự bị thất sủng khác của Putin không? Tôi cho rằng chuyện đó khó có thể xảy ra. Có ai đó sẽ có thể ám sát Prigozhin hay không? Họ có dám không? Làm vậy họ có lợi gì không? Ông Putin phải đối mặt với rủi ro dù ông có hành động ra sao trong cuộc khủng hoảng vẫn còn dang dở này; theo một logic kỳ lạ, ông Prigozhin thậm chí có thể đã mua cho mình một số quyền miễn trừ bằng cách khiến những nghi ngờ của giới tinh hoa về cuộc chiến đã trở thành sự thật một cách chính thức.

Đồng thời, một Putin yếu kém hơn thậm chí còn ít có khả năng có được hòa bình hơn. Ông ta cũng ít có khả năng ra lệnh cho các Ngài Shoigu và Gerasimov thực hiện bất kỳ cuộc tấn công tưởng tượng vô vọng nào để theo đuổi chiến thắng cuối cùng tại Ukraine. Tôi tiên đoán sẽ xảy ra tình trạng tê liệt ở Matxcơva và việc phòng thủ thụ động trong cuộc chiến tại Ukraine. Với phần kết vẫn chưa được viết ra, chương cuối cùng của tác phẩm có thể sẽ thể hiện những yếu tố khôi hài giống như đặc điểm chính trị nội bộ của Nga trong tuần này.

Nguồn: Russia’s Godfather Is Losing It