Nguồn: David Lampton, “Balancing US–China interests in the Trump–Xi era”,
East Asia Forum, 10/12/2017

Người dịch: Huỳnh Hoa

Từ năm 1945 đến 2016, Hoa Kỳ sử dụng sức mạnh kinh tế, quân sự và hệ tư tưởng để xây dựng các thiết chế, các liên minh và các chế độ, góp phần vào tăng trưởng kinh tế toàn cầu và tránh né một cuộc chiến tranh giữa các cường quốc. Để làm được như vậy, Hoa Kỳ đã nuôi dưỡng sự trỗi dậy của một “chòm sao” các cường quốc mới; trong đó đáng chú ý có Trung Quốc – quốc gia mà giờ đây Hoa Kỳ phải thương lượng. Nếu Hoa Kỳ muốn lợi ích của mình được đáp ứng, Washington phải giành được sự hợp tác của Bắc Kinh hơn là thúc ép họ.

Khi lên nhậm chức, tổng thống Hoa Kỳ Donald Trump đã tạm gác lại một số vấn đề dễ gây bất đồng với Trung Quốc với hy vọng sẽ đạt được mục tiêu đầu tiên của mình là giải trừ vũ khí hạt nhân ở Bắc Hàn. Khi nỗ lực đó thất bại, những ưu tiên quan trọng trong quan hệ Mỹ-Trung lại trở nên sôi động với những vấn đề trước kia bị nén lại.

Vài vấn đề như vậy – chẳng hạn như hoạt động bảo vệ tự do hàng hải của Hoa Kỳ ở Biển Đông, câu chuyện về thuế suất áp lên mặt hàng thép và nhôm, bán vũ khí cho Đài Loan, lời đe dọa siết chặt dòng chảy công nghệ và đầu tư cũng như cấm vận một số công ty Trung Quốc – có nguy cơ sẽ trở nên nghiêm trọng nếu không được xử lý một cách cẩn thận hơn là cách mà chính phủ của ông Trump đang thể hiện.

Thế thì, đâu là điều hữu ích mà Hoa Kỳ có thể làm? Có ba vấn đề mà Washington nên tập trung chú ý: nuôi dưỡng một sự cân bằng quyền lực kinh tế ở châu Á để thúc đẩy sự ổn định khu vực, đạt tới sự tương hỗ (reciprocity) lớn hơn nữa trong quan hệ Mỹ-Trung và xử lý vấn đề vũ khí hạt nhân và hỏa tiễn của Bắc Hàn.

Phần trung tâm trong tầm nhìn địa chính trị của ông Tập là sự mở rộng các mối liên kết khu vực và thúc đẩy đô thị hóa, tăng trưởng kinh tế ở các nước phụ cận Trung Quốc để biến Trung Quốc thành tâm điểm của khu vực đang tăng trưởng nhanh này. Đối với Bắc Kinh, điều có có nghĩa là xây dựng mối liên kết bắc-nam – có thể coi là những chuỗi cung ứng xuất phát từ Trung Quốc, vươn tới Ấn Độ Dương, Đông Nam Á, biển Andaman, vịnh Bengal và xa hơn nữa.

Trừ phi Washington muốn châu Á trở thành không gian đơn cực đầy ảnh hưởng của Trung Quốc, Hoa Kỳ nên gắn bó nhiều hơn với việc xây dựng cơ sở hạ tầng khu vực để nuôi dưỡng những mối liên kết, không chỉ theo hướng bắc-nam [hợp tung] mà cả theo hướng đông-tây [liên hoành] từ Ấn Độ tới Việt Nam xuyên qua Miến Điện, Thái Lan và Cambodia tới Nhật Bản và ra Thái Bình Dương rộng lớn.

Về tính tương hỗ, khi Trung Quốc được kết nạp vào Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) năm 2001, hoạt động ngoại thương và tài chính hải ngoại của nước này tăng trưởng rất mạnh mẽ. Tương tự, thặng dư của Trung Quốc trong giao dịch thương mại toàn cầu, và thương mại song phương với Hoa Kỳ, cũng tăng trưởng rất mạnh. Chẳng bao lâu, Bắc Kinh đã có được công nghệ, tiền vốn và năng lực để nắm lấy những cơ hội đang mở rộng ở nước ngoài mà không phải cung cấp sự tiếp cận thị trường nội địa cho Hoa Kỳ và các nước khác theo nguyên lý tương hỗ, có đi có lại.