Quảng Ngãi Nghĩa Thục

MỘNG TUYỀN VẤN ÐÁP SAO LỤC 313

THINH QUANG

VẤN: Cụ Ngô Hữu Sở, Virginia: Có hai điều tôi muồn được nhắc lại:
1. Ý nghĩa của trường Ðông Kinh Nghĩa Thục trước kia ở Hà Nội.
2. Ai đã dựng nên trường Quảng Ngãi Nghĩa Thục, và sự hoạt động của trường này có liên hệ với Ðông Kinh Nghĩa Thục ngày xưa không?
Vô cùng cám ơn bà cụ.
ÐÁP:
1. Trường Ðông Kinh Nghĩa Thục tại Hà Nội do các nhà cách mạng dựng lên từ tháng 3-1907 , mục đích xúc tiến mở mang dân trí,phát triển dân sinh, và cuối cùng giải phóng dân tộc lấy lại nền độc lập cho đất nước. Nhà lãnh đạo cho chủ trương này là cụ Lương Văn Can, tiếp đến là cụ huấn đạo Nguyễn Quyền. Ngoài ra còn có cụ Ðào Nguyên Phổ, và các cụ Lê Ðại,Nguyễn Phan Lãng, Phan Ðình Ðối,Phạm Duy Tốn,Nguyễn Bá Hạo v.v…Chương trình dạy học ở trường gồm có các khoa địa lý, toán học và khoa học…Các sách vở đều do nhà trường của các cụ soạn thảo như “Văn Minh Tân Học Sách”, “Quốc Dân Ðộc Bản, “Luân Lý Giáo Khoa” phát không cho học sinh…Lúc bấy giờ có đến hàng ngàn học sinh đăng ký theo học. Nhà trường không lấy học phí và giúp đở học sinh nghèo xa nhà được ăn ở tại ký túc xá…
Nhưng không bao lâu trường bị thực dân Pháp đóng cửa vào tháng 11 năm 1907 sau 9 tháng hoạt động, bắt giam và đưa đi an trí các nhà lãnh đạo của cơ sở giáo dục Ðông Kinh Nghĩa Thục. Kể từ đó Ðông Kinh Nghĩa Thục không còn cơ hội hoạt động nữa.

2. Quảng Ngãi Nghĩa Thục là một cơ sở giáo dục tư thục nổi tiếng do nhà hoạt động yêu nước Nguyễn Liệu tại Quảng Ngãi dựng lên từ năm 1970.
Cơ sở Quảng Ngãi Nghĩa Thục – do sự khéo léo và khôn ngoan của nhà hoạt động chính trị Nguyễn Liệu dựng lên với hai bàn tay trắng. Ðúng là nước lả khuấy nên hồ. Ông quyết chí tìm cách mở trường cho các con em nghèo được tiếp tục theo đuổi việc học hành, nâng cao tầm kiến thức, khai hóa dân trí. Ông âm thầm bàn thảo với các bạn có cùng một xu hướng như Nguyễn Văn Minh, Lê Vĩnh Thiều, giáo sư Nguyễn Cao Can… soạn kế hoạch tìm sự giúp đở của từng cá nhân trong đám bằng hữu, hoặc các nhà quan tâm đến nền giáo dục v.v…Ông nhận từng những viên gạch, từng xe cát…từng công sức của thợ góp phần bằng mồ hôi nước mắt. Cuối cùng Quảng Ngãi Nghĩa Thục – được dựng lên trên khu đất khoáng đãng…đối diện với Thiên Bút Phê Vân – một trong 12 thắng cảnh của xứ sở Quảng Ngãi . Một bức tượng lớn của cụ Lương Văn Can – nhà lãnh đạo Ðông Kinh Nghĩa Thục – dựng lên sừng sững trước mặt nhà trường.
Ôngđảm nhiệm chức vụ hiệu trưởng, tuyên bố miễn học phí cho tất cả học sinh của trường. Mỗi khóa học có đến 1200 học sinh đủ các lớp (kể từ lớp đệ thất đến lớp 12.) Ðặc biệt có hàng trăm giáo sư dạy ở các trường trong tỉnh hợp tác tình nguyện chia nhau dạy và không nhận bất cứ khoản thù lao nào.
Quảng Ngãi Nghĩa Thục hoạt động được 5 năm, kể từ 1970 mãi đến ngày mất nước. Hiện nay ngôi trường được xem là có tầm vóc vĩ đại này, đã bị nhà cầm quyền tỉnh Quảng Ngãi lấy làm trường Ðại Học của tỉnh mang tên trường Ðại Học Phạm Văn Ðồng.