Quảng Ngãi Nghĩa Thục

Nữ tài tử chiếu bóng Việt Nam đầu tiên là ai

Hình Cô Hoàng Thị Thế, con của nhà cách mạng Hoàng Hoa Thám, tứccụ Đề Thám, trong cuốn hồi ký của Cô.
Courtesy photo
Your browser does not support the audio element.
Nếu như lịch sử điện ảnh Việt Nam khởi đầu từ năm 1930, với cáctài tử là đào kép cải lương ở rạp Quảng Lạc, Hà Nội, thì trước đó 2 năm (1928)nữ tài tử chiếu bóng Việt Nam đầu tiên xuất hiện trong cuốn phim Pháp là côHoàng Thị Thế, con của nhà cách mạng Hoàng Hoa Thám, tức cụ Đề Thám, khởi nghĩaở đất Yên Thế miền Bắc.
Người con gái Việt

Và sau đây là câu chuyện kể của kỷ sư Nguyễn Bá Lãng, từng du họcở Pháp về (kỹ sư Nguyễn Bá Lãng là con của quan Tổng Đốc Nguyễn Bá Trác). Câuchuyện một người con gái Việt, từ là đứa con yêu quí của nhà cách mạng trên haimươi năm vẫy vùng ở nước non Yên Thế, đến một cuộc đời điêu linh nơi đất Pháp,và rồi trở nên một tài tử màn ảnh. Tâm trạng của cô Hoàng Thị Thế là tất cả mộtsự quay cuồng của hoàn cảnh, mà ai nghe qua rồi cũng khó quên.
Vào năm 1928, tại đất Pháp dư luận sôi nổi lên về cuốn phim “Một BứcThơ”, mà lúc bấy giờ người Việt ở trong nước, hoặc ngay cả các người Việt đangdu học ở Pháp, cũng không ngờ cuốn phim ấy có liên quan đến một cô gái ViệtNam. Dư luận sôi nổi không phải là vì cuốn phim ấy hay nhất của thời đó, mà sôinổi ở chỗ cuốn phim đã được cái vinh hạnh một có công chúa Trung Hoa đóngtuồng. Họ quảng cáo vị công chúa Trung Hoa này rùm beng lên để gợi cho côngchúng sự háo kỳ, để rồi thiên hạ đi coi cuốn phim ấy như đi xem một kỳ quan thứtám của thế giới.
Vào lúc ấy trong buổi thanh bình, mọi người Âu cũng như Á sống mộtcuộc đời bình thản, và rồi cái kỳ lạ ấy đã khơi lên trong lòng mọi người một sựnô nức, nhờ đó mà cuốn phim được hoan nghinh, hay nói rõ hơn là được nhiềungười coi. Họ tranh nhau coi mặt một vị công chúa Tàu, nhưng có điều là báo chíở Âu Châu thời ấy lại mù tịch về việc đó, các báo đã không hề cải chánh mà lạicòn loan tin thêm, cho nên hãng phim vẫn tiếp tục quảng cáo om sòm để hốt bạc.Ngay cả nhân vật ấy cũng làm thinh không biết là với ý định gì, hoặc là tronghợp đồng đóng phim có cam kết điều gì mà không được nói ra chăng?
Nhưng rồi chẳng bao lâu thì người ta cũng được biết vị công chúaTrung Hoa ấy chính là cô Hoàng Thị Thế, con gái út của nhà cách mạng Hoàng HoaThám, tức cụ Đề Thám. Trong thời gian nổi lên chống Pháp, sau những trận giaotranh gây thiệt hại nhiều cho quân Pháp, cuối cùng thì cụ Hoàng Hoa Thám đã anhdũng nằm xuống tại cứ địa đấu tranh, vùng đất Yên Thế, để các thế hệ sau ghinhớ và noi gương bất khuất của cụ.
Theo lời kỹ sư Lãng thì sau ngày cụ Hoàng Hoa Thám mất thì mẹ côThế bỏ trốn, cô trở thành đứa bé lưu lạc được người nào đó tạm nuôi. Thấy cô cónét mặt thông minh, khả ái nên được một viên sĩ quan cao cấp người Pháp xin đemvề làm con nuôi, và để ở Hà Nội hơn một năm ngoài, rồi đem cô về Pháp cho đihọc, cho ăn mặc theo Pháp.
Cô Hoàng Thị Thế vốn dòng thông minh, đi học từ năm 12 tuổi và đếnnăm 21 tuổi thì đậu Tú Tài, cô đang thoải mái nhẹ bước trên đường học vấn thìthương ôi, ông già nuôi mãn phần, anh em người Pháp tranh giành gia tài chia xẻnhau. Riêng cô Thế là đứa con nuôi mũi tẹt da vàng chỉ được may mắn cho ở, ănbáo hại nơi nhà của người con trưởng của ông già nuôi ấy mà thôi .
Nhưng rồi, tình đời ghẻ lạnh với sự ăn nhờ ở cậy ấy không được baolâu thì cô Thế chịu không nổi, mới từ giã nhà người anh nuôi mà ra giữa cuộcđời tự lập nơi xứ lạ quê người, với gió bụi và phong sương kiếm nghề thư ký vàbán hàng nuôi sống. Tâm trạng của cô trong những ngày phiêu bạt ấy không cầnphải nói lại, sự đau khổ đến thế nào…
Tình cờ một ngày kia, vào cuối năm 1928 có một nhà đạo diễn phimvào mua hàng một tiệm buôn nọ, bỗng bất chợt thoáng thấy một cô gái Á Đông rấtduyên dáng đang đứng tiếp khách. Nhà đạo diễn lúc bấy giờ đang băn khoăn tìmmột người phụ nữ phương Đông đóng vai công chúa Tàu cho cuốn phim “Một BứcThơ”. Sau khi ướm lời với chủ tiệm thì chủ tiệm bằng lòng nhường lại cô gái bánhàng ấy, và giới thiệu đó là một công chúa Trung Hoa, sau ngai vàng đổ nát củavua cha đã phải lưu vong qua đất địa nước Pháp.
Từ cô bán hàng đến tài tử chiếu bóng

Thế rồi từ cô gái bán hàng với số lương 200 quan mỗi tháng, cô Thếđã nghiễm nhiên thành một tài tử chiếu bóng với số lương 2000 quan mỗi tháng,từ đây với số lương gấp mười, cô sống một cuộc đời tạm gọi sung túc.

Nhà cách mạng Hoàng Hoa Thám, tức cụ Đề Thám, chụp ảnh bên cáccháu của ông. Courtesy wikipedia.
Khi cuốn phim “Một Bức Thơ” ra đời, đi khắp các thành phố đều đượcthiên hạ đón xem, người ta cố tình xem mặt của vị công chúa Trung Hoa đã lưuvong và trở thành cô đào màn ảnh. Thấy cô đẹp, họ bàn tán xôn xao và một sốđông đã yêu cô, vì tuy xem cô đóng vai tuồng giả công chúa Trung Hoa, mọi ngườinhận thấy ở cô một vì công chúa thật, nhất là với nét mặt u buồn. Trong phim họđã xét thấy tâm trạng đau khổ của một nàng công chúa, từ bên cạnh một ngai vàngrơi vào trong bụi đời hải ngoại, họ ái ngại và thương yêu cô vì thế.
Và cũng sau cuốn phim ấy thành hình, cô Hoàng Thị Thế đã phải tiếpđón hàng ngày hơn trăm người khách lạ, hoặc tới thăm viếng tặng hoa, hoặc tớiphỏng vấn an ủi, hoặc tới mời cô đi dự tiệc, nhất là các công tử và phú gia đềucạnh tranh nhau để được cùng khoác tay đi chơi, hoặc dự tiệc với nàng công chúaấy.
Trong lúc này đến các du học sinh Việt Nam ở Pháp, mà về sau tốtnghiệp đã về nước như: Bác Sĩ Phạm Ngọc Thạch, kỹ sư Nguyễn Bá Lãng, kỹ sư TháiThiện Nghĩa v.v… đều có hân hạnh lui tới tặng hoa, thăm viếng, và có khinhững tấm chèque to tát được trịnh trọng đem dâng cho nàng để cầu nói chuyệntrong giây lát.
Nhưng rồi thì giữa cảnh tiếp đón tấp nập ấy, một thanh niên tríthức người Pháp có thế lực, đã lọt vào mắt xanh cô Hoàng Thị Thế, đôi nam nữ ấyyêu nhau và một đám cưới linh đình đã diễn ra trong năm 1931, giữa sự mến tiếccủa những người “hỏng thi”.
Tưởng đâu chiếc thân bèo dạt nhờ cơ hội ấy mà yên cửa nhà, khôngdè sau một thời gian ân ái, đức lang quân mới hỏi đến gia tài ngày trước. CôHoàng Thị Thế mới đem hoàn cảnh sự thật nói cho chồng biết rằng, vào năm 1909sau khi ông Hoàng Hoa Thám nghị hòa với quân Pháp, thì toàn quyền Paul Doumercó cắt đất Yên Thế, gồm có lối 5 ngàn cây số vuông, giao trọn cho nhà cáchmạng, tức ông già vợ của chàng rể và là chủ nhân cô Thế nói trên. Chàng ta mớidùng thế lực của mình kiện chính phủ Đông Dương, lúc áy do toàn quyền Pasquiercầm đầu, để lấy lại đất đai của ông già vợ mình, đất đai thời đó trị giá những100 triệu phật lăng! Vụ kiện đó kéo dài hai năm, bị bác bỏ.
Không thấy được kết quả, thì bấy giờ cô Thế mới thấy được lòng dạcủa chồng, là từ ấy trở đi cơm không lành canh không ngọt, mặc dầu với đức hạnhcủa một gái Đông phương biết chiều chồng nuôi con, vẫn không an ủi chồng được,và ngày ngày vẫn kiếm chuyện xích mích gây gổ, nào “trái ấu không tròn”, nào là“bồ hòn cũng méo”. Thì ra sau khi biết rõ rằng nàng không phải đúng một vị côngchúa Tàu như người ta đồn, mà chỉ là con của một người “cach m ang” của xứ “AnNam” thì không bao lâu cái gia đình Pháp – Việt ấy tan rã, chặt đứt oan tình.
Thế rồi, cô Hoàng Thị Thế lại sống giữa cô đơn và bụi đời ở nướcngoài, tiền của dần dần cạn sạch, bấy giờ cô mới lục lại danh thiếp của bao kẻhâm mộ nàng ngày xưa. Và ngày xưa họ đã tìm tới nhà nàng để cầu trịnh trọngđược hôn bàn tay, thì lần này chính nàng lại phải kiếm gõ cửa nhà họ để nhắclại mối cảm tình ngày trước, và cũng xem trong chuyến đò tình sang sông, còn cókhách nào mến cây da cũ, con đò xưa chăng?
Thì than ôi! Nàng đâu còn là một gái xuân sắc với cặp mắt huyền mơcủa ngày xưa tươi đẹp nữa. Giữa tàn tạ nàng phải sống một cuộc đời tuy khôngđến nỗi dơ dáng dại hình, song cũng không được xáng lạn cho lắm.
Kỹ sư Nguyễn Bá Lãng kết luận rằng: “Cuộc đời của nàng sau mốitình lang bạt kia nghe qua mà lòng se lại, tôi cũng rất tiếc cho con người tàihoa xinh đẹp ấy, nhiều khi vì sự sống còn ở nước người, đã phải đi gõ cửa từngnhà bạn quen, để giải quyết vấn đề bao tử của ngày ấy!
Từ sau trận đại chiến ở Âu Châu, kiều bào ở Pháp không còn ai gặplại cô Hoàng Thị Thế nữa, không biết trong loạn lạc lúc ấy nàng có phải làm conthiêu thân cho bom đạn chăng? Nhưng cái ngày chót mà các Việt kiều du học ởPháp được gặp nàng là vào cuối năm 1939, và cô Thế có cho hay trên một chuyếntàu rằng, nàng sang nước Bỉ. Mấy tháng sau thì quân của Hitler ào ào tràn sangBỉ mà tiến qua Pháp, đạo binh ấy có quét nàng đi như một hạt bụi, hay như mộtchiếc lá khô giữa đàng chăng?”